W poprzednim artykule wskazałam jakie składniki wchodzą do majątku wspólnego małżonków. W tym artykule opiszę czym jest majątek osobisty.
Zgodnie z przepisem art. 33 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm.) do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Zgodnie z przepisem art. 34. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Przykład 1
Udział w spółce z o.o. jako majątek osobisty, dywidendy
Stan faktyczny:
Adam, przed zawarciem małżeństwa z Martą, które nastąpiło w 2010 r., był wspólnikiem w spółce z o.o. i posiadał 50% udziałów o wartości nominalnej 50 000 zł. Udział ten nabył w 2008 r. Po ślubie małżonkowie nie zawierali intercyzy, więc obowiązywała ustawowa wspólność majątkowa.
W latach 2012–2022 Adam otrzymywał coroczne dywidendy w wysokości od 20 000 do 60 000 zł, które przelewano na wspólne konto małżonków. Z tych pieniędzy małżonkowie m.in. spłacili kredyt hipoteczny oraz sfinansowali budowę domu.
W 2023 r. Adam i Marta rozwiedli się, a sąd ma orzec o podziale majątku wspólnego.
- Udział w spółce jako majątek osobisty:
- Udziały nabyte przed ślubem, – są zgodnie z art. 33 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego majątkiem osobistym Adama.
- Nie podlegają podziałowi jako składnik majątku wspólnego.
- Dywidendy jako dochód – majątek wspólny:
- Dywidendy otrzymane w trakcie trwania wspólności majątkowej wchodzą do majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 2 pkt 1 KRO jako „dochody z majątku osobistego”.
- W związku z tym Marcie przysługuje roszczenie o połowę wartości tych dywidend, jeśli nie zostały wspólnie skonsumowane.
Niniejsza analiza nie obejmuje zagadnienia przyrostu wartości udziału, niezależnie od tego, czy odnosi się on do jego wartości nominalnej, czy rynkowej.
Przykład 2
Darowizna jako majątek osobisty, nakład z majątku osobistego na majątek wspólny
Stan faktyczny:
Anna i Marek pozostają w związku małżeńskim od 2010 r., bez intercyzy – obowiązuje ich ustawowa wspólność majątkowa.
W 2020 r. Anna otrzymała od rodziców darowiznę w wysokości 30 000 zł, przekazaną na jej osobiste konto bankowe. Darowizna była wyraźnie oznaczona jako przeznaczona wyłącznie dla niej, co potwierdza zarówno treść przelewu, jak i zeznania świadków.
Za te pieniądze Anna sfinansowała budowę drewnianych schodów we wspólnie budowanym domu, stanowiącym składnik majątku wspólnego małżonków. Prace wykonała firma budowlana, której Anna zapłaciła bezpośrednio z konta, na które trafiła darowizna.
W 2024 r. małżonkowie rozwodzą się, a w toku sprawy o podział majątku wspólnego pojawia się pytanie o rozliczenie tego wkładu.
Darowizna od rodziców Anny – zgodnie z art. 33 pkt 2 KRO – wchodzi do jej majątku osobistego.
Do majątku osobistego należą także przedmioty uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego (surogacja), chyba że przeszły do majątku wspólnego na podstawie przepisu szczególnego.
- Środki z darowizny trafiły na konto osobiste Anny.
- Następnie zostały zainwestowane w majątek wspólny – dom.
- Skutek: nie nastąpiła surogacja (nie nabyto innego składnika do majątku osobistego), tylko nakład z majątku osobistego na majątek wspólny.
Rozliczenie nakładu – art. 45 § 1 KRO:
„Każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku osobistego na majątek wspólny”.
- Anna ma prawo żądać rozliczenia 30 000 zł jako jej nakład na majątek wspólny.
Dodatkowe uwagi to jest dlaczego był opis przelewu, że to darowizna i świadkowie.
Darowizna od rodziców jednego z małżonków co do zasady wchodzi do majątku osobistego tego małżonka, i to nawet bez specjalnych zastrzeżeń. Jednak w praktyce orzeczniczej i przy ewentualnych sporach opis darowizny i dowody jej przeznaczenia mogą mieć kluczowe znaczenie dowodowe.
Zgodnie z art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
„przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił”.
Każda darowizna (czy to pieniężna, czy rzeczowa) z zasady wchodzi do majątku osobistego obdarowanego małżonka.
Nie trzeba wyraźnie zaznaczać, że ma to być majątek osobisty – jest to domyślna reguła.
Ale: darczyńca może zastrzec, że darowizna ma wejść do majątku wspólnego (np. „dla was obojga”, „na cele wspólne”) – wtedy przestaje to być majątek osobisty.
W praktyce sądowej, gdy dochodzi do sporu, druga strona może próbować wykazywać, że: pieniądze były przekazane dla obojga małżonków i dlatego wykorzystane na schody do wspólnego domu.
Dlatego warto mieć tytuł przelewu: np. „darowizna dla córki Anny Kowalskiej” zamiast „na budowę schodów” bądź „dla dzieci na schody” , posiadać umowę darowizny lub pisemne potwierdzenie od darczyńcy.
W razie potrzeby – powołać świadków (np. rodziców, którzy potwierdzą, komu i w jakim celu przekazali środki).
Ewa Kosowska-Czapla
radca prawny